تصور کنید یک نقاش را که بدون شناخت قلم موهایش، قصد دارد اثری شاهکار خلق کند. یا یک راننده که بدون شناخت مکانیزم خودروی خود، وارد جاده‌ای پرپیچ‌وخم میشود. گیتار نیز برای نوازنده چیزی بیش از یک ساز است؛ این ساز یک ابزار هنری، یک زبان موسیقی و پلی به دنیای احساسات است.
هر گیتاریستی که به دنبال صدایی متمایز، شفاف و حرفه‌ای است، باید بداند که ساختار گیتار او چگونه بر نواختنش تأثیر می‌گذارد. بدنه، دسته، چوب، سیم‌ها و حتی کوچک‌ترین جزئیات، همگی در شکل‌گیری صدا و سبک نوازندگی نقش دارند. درک این تفاوت‌ها نه‌تنها به شما کمک می‌کند که ساز مناسب خود را انتخاب کنید، بلکه در نوازندگی‌تان نیز تحول ایجاد خواهد کرد!
در این دانش نامه، گام به گام با ساختار انواع گیتار آشنا خواهیم شد. از طنین گرم گیتار کلاسیک گرفته تا قدرت و انعطاف‌پذیری گیتار الکتریک، هر جزئیات را بررسی می‌کنیم تا بفهمیم چرا هر نوع گیتار، صدایی منحصربه‌فرد دارد. اگر نوازنده‌ای تازه‌کار هستید، این مقاله راهنمای شروع شما خواهد بود. اگر نوازنده‌ای باتجربه‌اید، درکی عمیق‌تر از ساز خود به دست خواهید آورد.
پس بیایید با هم وارد دنیای گیتار شویم و آن را از درون بشناسیم!
انواع گیتار، انتخاب صدای مورد نظر شما
هر گیتاری صدای منحصر به فردی دارد و همین تفاوت، آن را برای سبک‌های خاصی مناسب می‌کند. ساختار، جنس چوب، نوع سیم‌ها و طراحی بدنه، همگی روی صدادهی تأثیر می‌گذارند. گیتار اکوستیک با سیم‌های نایلونی، صدایی گرم و لطیف دارد که در سبک‌هایی مانند فلامنکو، کلاسیک و بوسانوا شنیده میشود. در مقابل، گیتار اکوستیک با سیم‌های فلزی، صدایی پرحجم و شفاف تولید می‌کند که در سبک‌های فولک، کانتری، راک و گاها در جز و بلوز نیز کاربرد دارد.
در دنیای گیتارهای الکتریک، همه‌چیز پیچیده‌تر میشود. پیکاپ‌ها و مدارهای الکترونیکی، صدای گیتار را تغییر داده و تنوع گسترده‌ای از صداها را ممکن میکنند. گیتارهای هالوبادی و سمی-هالو، صدایی گرم تر دارند و بیشتر در سبک جز و بلوز استفاده میشوند، در حالی که مدل‌های سالید بادی صدایی تیز و نافذ تولید میکنند که در راک و متال محبوب تر است.
ساز های تخصصی ای هم هستند که در سبک های مختلفی مثل جیپسی جز و.. استفاده میشوند. به عنوان مثال گیتار های دی-بادی، نوعی اکوستیک فلزی هستند که برای این سبک صدای بهتری تولید میکنند. ساز های کاستوم شده مطالب گسترده ای هستند که برای اون ها میشه کتاب نوشت حتی!
البته در نظر بگیرید که این مطالب در شرایط کلی در نظر گرفته میشه و بعید نیست که امروزه از گیتار الکتریک در سبک کلاسیک و فلامنکو هم استفاده بشه. همچنین اصلا بعید نیست که از اکوستیک نایلون در سبک های جز و راک هم استفاده بشه.
ساختار و اجزای انواع گیتار
گیتار، فارغ از نوع آن، از اجزای اصلی مشترکی تشکیل شده که نقش تعیین‌کننده‌ای در صدادهی، راحتی نوازندگی و دوام ساز دارند. اما با توجه به سبک نوازندگی و طراحی صوتی موردنظر، هر نوع گیتار ویژگی‌های ساختاری خاص خود را دارد. تفاوت در جنس چوب، شکل بدنه، نوع سیم‌ها، نحوه اتصال دسته و استفاده از اجزای الکترونیکی، همگی بر صدای خروجی و احساس نوازندگی تأثیر مستقیم دارند.
در این بخش، به بررسی ساختار گیتارهای اکوستیک نایلون، اکوستیک فلزی، الکتریک، هالوبادی، دی-بادی و مدل‌های دیگر می‌پردازیم.
گیتار اکوستیک با سیم‌های نایلونی
این نوع گیتار به دلیل استفاده از سیم‌های نایلونی، صدایی گرم و لطیف دارد. اغلب در سبک‌هایی مانند کلاسیک، فلامنکو و بوسانوا و پاپ استفاده میشود، اما محدود به این سبک‌ها نیست. طراحی این گیتار معمولاً ساده‌تر و سبُک‌تر از اکوستیک فلزی است و دسته آن پهن‌تر است که برای اجرای نت‌های مجزا مناسب‌تر باشد.
اجزای اصلی:
| بخش | توضیحات |
| بدنه | از جنس چوب‌هایی مانند سدر یا صنوبر ساخته میشود که صدایی گرم و طبیعی تولید می‌کند. |
| دسته (Neck) | معمولاً پهن‌تر از سایر انواع گیتار است و از چوب‌هایی مانند ماهاگونی ساخته میشود. |
| صفحه رویی (Top) | معمولاً از سدر یا صنوبر ساخته میشود که تأثیر زیادی بر شفافیت صدا دارد. |
| سیم‌ها | نایلون هستند که باعث ایجاد صدایی نرم و دلنشین میشود. |
| پل (Bridge) | وظیفه انتقال ارتعاشات سیم‌ها به بدنه را بر عهده دارد. |
| خرک (Nut) | محل عبور سیم‌ها در بالای دسته است که در تنظیم ارتفاع سیم‌ها مؤثر است. |
گیتار اکوستیک با سیم‌های فلزی
این مدل از گیتارها با سیم‌های فلزی تولید میشود و صدایی زنگ‌دار، پرحجم و شفاف دارد که در سبک‌هایی مانند فولک، کانتری، راک، بلوز و جز و پاپ کاربرد دارد. طراحی بدنه معمولاً بزرگ‌تر از مدل‌های نایلونی است که باعث افزایش حجم و رزونانس صدا میشود.
اجزای اصلی:
| بخش | توضیحات |
| بدنه | بزرگ‌تر از گیتارهای نایلونی است و معمولاً از چوب‌هایی مانند افرا، رز وود و ماهاگونی ساخته میشود. |
| صفحه رویی | از چوب‌هایی مانند صنوبر ساخته شده که صدای شفاف‌تر و پرقدرت‌تری تولید می‌کند. |
| سیم‌ها | از جنس فلزی (برنز یا فسفر برنز) ساخته میشوند که باعث تولید صدای تیز و پرطنین میشود. |
| دسته | باریک‌تر از مدل‌های نایلونی است که باعث انعطاف بیشتر در اجرای آکوردها میشود. |
گیتار الکتریک
این نوع گیتار، برخلاف گیتارهای اکوستیک، به کمک پیکاپ‌های الکترونیکی صدا را دریافت کرده و پردازش می‌کند. این ساز در سبک‌هایی مانند راک، متال، بلوز، جز و حتی پاپ استفاده میشود. برخلاف مدل‌های اکوستیک، بدنه گیتار الکتریک صدا را تقویت نمی‌کند، بلکه سیگنال‌های دریافتی از سیم‌ها به آمپلی‌فایر ارسال میشوند.
اجزای اصلی:
| بخش | توضیحات |
| بدنه | معمولاً از چوب‌هایی مانند ماهاگونی یا افرا ساخته شده و ممکن است دارای طراحی سالید یا نیمه‌حفره‌ای باشد. |
| دسته | نازک‌تر از گیتارهای اکوستیک است که اجرای سریع را گاها راحت تر می‌کند. |
| سیم‌ها | از جنس فولاد یا نیکل ساخته میشوند که برای انتقال بهتر سیگنال الکتریکی مناسب‌تر است. |
| پیکاپ‌ها | مبدل‌هایی که ارتعاشات سیم‌ها را به سیگنال الکتریکی تبدیل میکنند و در مدل‌های سینگل کویل یا هامباکر موجود هستند. |
| کنترل‌های الکترونیکی | شامل ولوم، تُن و سویچ‌های انتخاب پیکاپ برای تغییر صدا هستند. |
گیتار هالوبادی و سمی-هالو
این نوع گیتارها بدنه‌ای نیمه‌حفره‌ای دارند که باعث تولید صدایی گرم‌تر و طبیعی‌تر نسبت به گیتارهای الکتریک سالید بادی میشود. این سازها در سبک‌هایی مانند بلوز، جز و راک کلاسیک محبوب هستند.
ویژگی‌های ساختاری:
- بدنه نیمه‌حفره‌ای که به ترکیب صدای طبیعی چوب و پردازش الکتریکی کمک می‌کند.
- استفاده از پیکاپ‌های هامباکر برای تولید صدای گرم‌تر و بدون نویز.
- قابلیت استفاده در آمپلی‌فایر برای تنظیم دقیق‌تر صدا.
گیتارهای D-shaped hole و O-shaped hole
گیتارهای دی شیپ هول (دی-هول) و او شیپ هول (او-هول) که به طور رایج به اونها گیتار سلمر گفته میشه، بیشتر در سبک‌هایی مانند جیپسی جز و جز استفاده می شود. ساختار خاص بدنه آن، باعث میشود صدای تولیدی شفاف تر و نافذتر باشد.
ویژگی‌های ساختاری:
- استفاده از چوب‌های خاص برای تاپ ساز مانند اسپروس آلمانی (ژرمن اسپروس) برای افزایش رزونانس صدا.
- طراحی بدنه‌ای متفاوت با عمق بیشتر برای افزایش طنین.
- مناسب برای نوازندگانی که به دنبال صدای خاص و متفاوت در سبک‌های جز و جیپسی هستند.
همان‌طور که مشاهده شد، هر نوع گیتار دارای ساختار و ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که آن را برای سبک‌های خاصی مناسب می‌کند. از گیتارهای نایلونی با صدای گرم و لطیف گرفته تا گیتارهای الکتریک با انعطاف صدای بی‌نظیر، هر نوازنده باید با شناخت این تفاوت‌ها، سازی را انتخاب کند که بیشترین هماهنگی را با سبک نوازندگی و سلیقه‌اش داشته باشد.
نکته مهم این است که این دسته‌بندی‌ها مطلق نیستند و در دنیای امروز، نوازندگان زیادی از سازهای غیرمعمول در سبک‌های خاص خود استفاده میکنند. بنابراین مهم‌تر از هر چیز، شناخت صدا و حسی است که از نوازندگی دریافت میشود.
ساختار و اجزای گیتار
ما برای شناخت بهتر، یک ساز اکوستیک نایلون رو در نظر میگیریم چون ساز مورد علاقه خودم هست، همچنین چون این بخش به عنوان مطالعه بیشتر به هنرجویان ارجاع داده میشود و آموزش‌های من روی این ساز هست، اجزای گیتار رو روی اکوستیک نایلون کامل توضیح میدیم:
گیتار اکوستیک نایلون یکی از رایج‌ترین انواع گیتار است که به دلیل طراحی خاص و استفاده از سیم‌های نایلونی، صدایی گرم و لطیف دارد. دارای ساختاری متشکل از بخش‌های مختلفی است که هرکدام تأثیر مستقیمی بر نحوه‌ی نوازندگی و تولید صدا دارند. در ادامه، اجزای این گیتار را به‌طور دقیق بررسی می‌کنیم.
سردسته (Headstock) و اجزای آن
سردسته بخش انتهایی دسته‌ی گیتار است که وظیفه نگهداری و تنظیم سیم‌ها را بر عهده دارد. این بخش شامل:
گوشی‌ها (Tuning Pegs): پیچ‌هایی هستند که برای تنظیم کوک گیتار استفاده میشوند. در گیتارهای نایلون، این گوشی‌ها معمولاً از جنس پلاستیک یا فلز ساخته میشوند و مکانیزم چرخ‌دنده‌ای دارند. گاها ساز های گرون قیمت از استخوان هم استفاده میکنند.
شیار سیم‌ها (String Slots): در قسمت بالایی سردسته، شکاف‌هایی برای عبور سیم‌ها تعبیه شده است که باعث هدایت آن‌ها به خرک بالا میشود.
دسته (Neck) و اجزای آن
دسته‌ی گیتار بخشی است که نوازنده هنگام نواختن، آن را در دست می‌گیرد. دسته‌ی گیتار اکوستیک نایلون معمولاً پهن‌تر از سایر مدل‌های گیتار است تا فضای کافی برای اجرای تکنیک‌های انگشت‌گذاری در سبک‌های کلاسیک و فلامنکو فراهم شود. این بخش شامل:
فرت‌برد (Fretboard): صفحه‌ای است که روی دسته قرار دارد و نوازنده با فشار دادن سیم‌ها روی آن، نت‌های مختلف را اجرا می‌کند. معمولاً از چوب‌هایی مانند رز وود یا آبنوس ساخته میشود.
فرت‌ها (Frets): میله‌های فلزی کوچکی هستند که روی فرت‌برد نصب شده‌اند و محل تقسیم نت‌های مختلف را مشخص میکنند.
خرک بالا (Nut): قطعه‌ای کوچک که در ابتدای فرت‌برد و انتهای سردسته قرار دارد. خرک بالا وظیفه‌ی جدا نگه‌داشتن سیم‌ها و تعیین ارتفاع آن‌ها از فرت‌برد را دارد.
بدنه (Body) و اجزای آن
بدنه‌ی گیتار اکوستیک نایلون نقش اصلی در تولید و تشدید صدا را ایفا می‌کند. این قسمت از چندین بخش تشکیل شده است:
صفحه رویی (Top Plate): صفحه‌ای که در قسمت بالایی بدنه قرار دارد و معمولاً از چوب‌هایی مانند صنوبر یا سدر ساخته میشود. این بخش بیشترین تأثیر را در رنگ صوتی گیتار دارد.
پشت و کناره‌ها (Back & Sides): این بخش‌ها معمولاً از چوب‌های ماهاگونی یا رز وود ساخته میشوند و در شکل‌گیری طنین گیتار نقش مهمی دارند.
سوراخ صدا (Sound Hole): حفره‌ای دایره‌ای‌شکل که در صفحه‌ی رویی قرار دارد و ارتعاشات صدا را به خارج از بدنه هدایت می‌کند.
پل و خرک (Bridge & Saddle)
این دو بخش وظیفه‌ی انتقال ارتعاشات سیم‌ها به صفحه‌ی رویی را بر عهده دارند.
پل (Bridge): قطعه‌ای که روی صفحه‌ی رویی نصب شده و سیم‌ها به آن متصل میشوند. معمولاً از چوب رز وود یا آبنوس ساخته میشود.
خرک پایینی (Saddle): نواری باریک که روی پل قرار دارد و سیم‌ها روی آن قرار می‌گیرند. خرک پایینی تعیین‌کننده‌ی ارتفاع سیم‌ها از روی فرت‌برد و در نتیجه تأثیرگذار بر راحتی نوازندگی است.
سیم‌ها (Strings)
سیم‌های گیتار اکوستیک نایلون از جنس نایلون و ترکیب فلزی ساخته میشوند. سیم‌های باس (سه سیم ضخیم تر) دارای هسته نایلونی هستند که با فلزاتی مانند نقره یا برنز پوشانده شده‌اند، در حالی که سیم‌های تریبل (سه سیم نازک تر) کاملاً از نایلون ساخته میشوند. این تفاوت باعث تولید صدایی غنی و متعادل میشود.
سیستم اتصال دسته به بدنه (پاشنه)
در گیتارهای اکوستیک نایلون، دسته معمولاً به دو روش به بدنه متصل میشود:
- اتصال سنتی (Spanish Heel): در این روش، دسته به‌طور یکپارچه با بدنه ساخته میشود که باعث افزایش پایداری و انتقال بهتر صدا میشود.
- اتصال پیچی (Bolt-On Neck): در برخی مدل‌های مدرن، دسته به‌وسیله پیچ به بدنه متصل میشود که امکان تعویض آسان‌تر را فراهم می‌کند.
گیتار، فراتر از یک ساز؛ پلی به دنیای صداها
گیتار تنها یک ساز نیست؛ بلکه ابزاری برای بیان احساسات، خلق اثر و ارتباط با دنیای موسیقی است. در این دانش نامه، به بررسی ساختار و اجزای انواع گیتار پرداختیم و دیدیم که چگونه هر بخش از این ساز، بر صدادهی و سبک نوازندگی تأثیر می‌گذارد. از گیتارهای اکوستیک نایلون که صدایی گرم و لطیف دارند تا گیتارهای الکتریک که دنیایی از صداهای پردازش شده را ارائه می‌دهند، هر نوع گیتار برای سبک‌ها و نوازندگان مختلف و لزوم‌های مختلف طراحی شده است.
شناخت تفاوت‌های ساختاری میان گیتارهای مختلف، به نوازندگان کمک می‌کند تا سازی متناسب با نیاز و سلیقه‌ی خود انتخاب کنند. هرچند که این دسته بندی ها چارچوب های کلی را مشخص میکنند، اما موسیقی، هنری بدون مرز است. امروزه نوازندگان در سبک‌های مختلف از گیتارهای مختلف استفاده میکنند و همین تنوع، باعث گسترش و تکامل موسیقی شده است.
بدون دیدگاه